چاقی مفرط چیست؟
چاقی مفرط افراد را در معرض خطر بیشتری برای بیماری‌هایی مانند دیابت نوع ۲، بیماری قلبی و سرطان قرار می‌دهد. کسانی که به بیماری چاقی مفرط مبتلا هستند، کیفیت زندگی پایین‌تری نسبت به بقیه دارند و معمولا در معرض ابتلا به بسیاری بیماری‌های دیگر قرار می‌گیرند.
جالب است بدانید که برای تشخیص چاقی مفرط، از روش‌های مخلتفی استفاده می‌شود که نسبت وزن به قد در آن مطرح است. می‌دانیم که متناسب بودن اندام به وزن و قد بستگی دارد. همچنین توزیع چربی نیز در تعیین چاقی اهمیت بسیاری دارد.
پس نمی‌توان به هر کسی که ۸۰ کیلو وزن دارد بگوییم که وزنش متناسب است. شاید این ۸۰ کیلو برای کسی کمتر از حد نیاز و برای یک فرد دیگر، بیشتر از میزان قابل قبول باشد. پس باید قد و وزن را در نظر بگیریم. چنین کاری را با BMI انجام می‌دهند که همان Body Mass Index یا شاخص توده بدنی گفته می‌شود.
شاخص توده بدنی چیست و BMI بالای ۳۰ چاقی مفرط است؟
هنگامی که BMI شما بالای و یا مساوی ۳۰ باشد، شاخص توده بدنی بالایی دارید و وزن شما زیاد است. چاقی مفرط با عنوان داشتن شاخص توده‌ی بدنی (BMI) بیشتر یا مساوی ۳۰ تعریف می‌شود. شاخص توده‌ی بدن (BMI) بر حسب وزن و قد افراد محاسبه می‌شود. با‌این‌حال، BMI برخی محدودیت‌ها نیز دارد.
عواملی مانند سن، جنس، قومیت و توده عضلانی می‌توانند رابطه بین BMI و چربی بدن را تحت‌تاثیر قرار دهند. همچنین BMI بین چربی بیش‌از‌حد، عضله و یا توده استخوانی را تشخیص نمی‌دهد و هیچ نشانه‌ای از توزیع چربی در میان افراد نیست. با وجود این محدودیت‌ها، BMI همچنان به عنوان شاخصی از وزن بیش‌از‌حد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
علائم BMI بالا چیست؟
علائم چاقی مفرط واضح هستند و با چشمان خود هم می‌توانید آنها را مشاهده کنید. کسانی که خیلی چاق هستند! در ادامه این موارد را لیست کرده‌ایم:
- شاخص توده بدنی مساوی و یا بالای ۳۰
- نفس تنگی
- تعریق زیاد
- خرخر کردن هنگام خواب
- به سختی فعالیت‌های فیزیکی را انجام دادن
- معمولا احساس خستگی داشتن
- درد مفاصل و درد پشت و کمر
- اعتماد به نفس پایین و نداشتن عزت نفس
- داشتن احساس منزوی بودن
دلایل چاقی مفرط و BMI بالا چیست؟
هنگامی که در دراز مدت خوردن کالری بیشتر از فعالیت روزانه و تمرین‌های ورزشی باشد باعث چاقی مفرط می‌شود. با گذشت زمان، این کالری اضافی تجمع‌یافته و موجب افزایش وزن می‌شود. شایع‌ترین علل چاقی مفرط عبارتند از:
تغذیه: رژیم غذایی با چربی و کالری بالا
تحرک: بی‌تحرکی و فعال‌نبودن در زندگی
کم‌خوابی: نداشتن خواب به اندازه کافی، که می‌تواند منجر به تغییرات هورمونی شده و شما احساس گرسنگی و تمایل به خوردن غذاهایی با کالری بالا داشته‌باشید.
ژنتیک: ژنتیک، که می‌تواند بر چگونگی هضم غذا و تبدیل آن به انرژی و نحوه ذخیره چربی‌ها تحت تأثیر قرار می‌دهد.
سن: افزایش سن، که منجر به کاهش توده عضلانی شده و میزان متابولیسم را آهسته‌تر می‌کند و وزن‌گیری را آسان‌تر می‌کند.
بارداری: وزن‌گیری در دوران بارداری به سختی کم شده و در نهایت منجر به چاقی مفرط می‌شود.
هنگامی که در دراز مدت خوردن کالری بیشتر از فعالیت روزانه و تمرین‌های ورزشی باشد، باعث چاقی مفرط می‌شود. برخی بیماری‌ها نیز ممکن است منجر به افزایش وزن شود، مانند:
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS): یک بیماری که موجب عدم تعادل هورمون‌های تولید مثل زنانه می‌شود.
سندرم Prader-Willi: بیماری نادری است که از بدو تولد با فرد همراه است و باعث گرسنگی بیش‌از‌حد می‌شود.
سندرم کوشینگ: نوعی بیماری که ناشی از سطح بالا و بیش‌از‌حد هورمون کورتیزول است.
کم کاری تیروئید(هیپوتیروئیدی): وضعیتی که غده تیروئید به اندازه کافی از هورمون‌های تولید نمی‌کند.
استئوآرتریت: و سایر شرایط و بیماری‌هایی که موجب درد شده و منجر به عدم فعالیت برای فرد می‌شود.
کسانی که BMI آنها بالاتر از ۳۰ و یا برابر با آن باشد، به چاقی مفرط مبتلا هستند.
چه کسانی در معرض چاقی مفرط قرار دارند؟
ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و روانی می‌تواند خطر ابتلا به چاقی مفرط را افزایش دهد.
عوامل ژنتیک: برخی از افراد دارای عوامل ژنتیکی هستند که کاهش وزن را برای آنان با سختی همراه می‌کند.
عوامل محیطی و جامعه: محیط شما در خانه، مدرسه و جامعه، می‌تواند بر چگونگی تغذیه و فعالیت شما تأثیر بگذارد. شاید شما یاد نگرفته‌باشید که غذاهای سالم غذا بخورید یا فکر نکنید که می‌توانید از غذاهای سالم‌تر استفاده کنید.
عوامل روانشناختی و سایر عوامل: گاهی اوقات افسردگی منجر به افزایش وزن می‌شود، زیرا افراد به دنبال ناراحتی عاطفی تمایل به غذا خوردن دارند. همچنین برخی از داروهای ضد‌افسردگی نیز خطر افزایش وزن را بالا می‌برند.
ترک سیگار: با اینکه ترک سیگار فکر خوبی است، اما ترک سیگار نیز می‌تواند منجر به افزایش وزن شود. به همین دلیل، هنگام ترک نیز باید بر رژیم غذایی مناسب و ورزش تمرکز کنید.
برخی داروها: داروهایی نظیر استروئید‌ها و قرص‌های ضدبارداری همچنین می‌تواند باعث افزایش وزن شما شود.
چاقی مفرط چگونه تشخیص داده می شود؟
چاقی مفرط با داشتن BMI بالاتر یا مساوی با 30 تعریف می‌شود. شاخص توده بدن محاسبه‌ی وزن فرد نسبت به قد آن است. اندازه‌گیری‌های دقیق‌تر دیگر چربی بدن و توزیع چربی بدن شامل ضخامت چین پوستی، مقایسه دور کمر به ران و تست‌های غربالگری از قبیل سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن (CT scan) و ام‌آر‌‌آی (MRI) است.
پزشک شما همچنین می‌تواند آزمایش‌های خاصی برای تشخیص چاقی مفرط و همچنین خطرات مربوط به چاقی مفرط انجام دهد. این آزمایش‌ها ممکن است شامل آزمایش خون برای بررسی سطح کلسترول و گلوکز، آزمایش‌های عملکرد کبدی، دیابت، آزمایشات تیروئید و تست‌های قلبی مانند نوار قلب (الکتروکاردیوگرام) باشد. اندازه‌گیری چربی دور کمر شما همچنین پیش‌بینی خوبی از خطر بیماری‌های مرتبط با چاقی مفرط است.
چاقی مفرط چگونه درمان می شود؟
اگر چاق هستید و نمی‌توانید وزن خود را کم کنید از پزشک خود کمک بگیرید. پزشک ممکن است شما را به متخصص مربوطه ارجاع دهد. پزشکان می‌تواند تغییر دادن شیوه زندگی و تجویز داروها و یا جراحی را به شما توصیه کنند.
تغییر سبک زندگی و رژیم گرفتن
یکی از اولین اقدامات برای کاهش وزن تغییر سبک زندگی است. در این راستا پزشک می‌تواند به شما در انتخاب غذای بهتر آموزش دهد و به شما کمک کند که یک برنامه غذایی سالم داشته‌باشید. برنامه ورزشی مداوم و افزایش فعالیت روزانه تا ۳۰۰ دقیقه در هفته به افزایش قدرت، استقامت و متابولیسم کمک می‌کند.
قدم بعدی گرفتن رژیم است. شما با مشورت با دکتر تغذیه و بسته به هدفتان از کاهش وزن می‌توانید از انواع رژیم لاغری استفاده کنید. رژیم کتوژنیک، رژیم سی روزه، رژیم مدیترانه‌ای و… از معروف‌ترین رژیم‌هایی غذایی در دنیا هستند که می‌توانند به کاهش وزن کمک زیادی بکنند.
به یاد داشته باشید که هر رژیمی استاندارد و سالم نیست. برخی رژیم های لاغری سریع هرچند باعث لاغری سریع در زمان کوتاه می‌شوند، اما عوارض زیادی دارند. همچنین بسیاری از این رژیم‌ها باعث کاهش وزن ثابت نمی‌شوند و مدت کوتاهی بعد از اتمام رژیم وزن برمی‌گردد.
عوارض چاقی مفرط و BMI بالا چیست؟
نسبت بالای چربی بدن به عضله باعث ایجاد فشار روی استخوان‌ها و همچنین اندام‌های داخلی شما می‌شود. همچنین باعث افزایش التهاب در بدن می‌شود که به نظر می‌رسد علت سرطان است. چاقی مفرط همچنین یکی از دلایل اصلی دیابت نوع ۲ است. چاقی مفرط می‌تواند منجر به برخی مشکلات و بیماری‌ها در فرد شود که بعضی از آنها تهدیدکننده حیات هستند، مانند:
- دیابت نوع ۲
- بیماری قلبی
- فشار خون بالا
- ابتلا به برخی سرطان‌ها مانند پستان، روده بزرگ و اندومتر رحم
- سکته مغزی
- بیماری کیسه صفرا
- بیماری کبد چرب
- کلسترول بالا
- آپنه خواب و سایر مشکلات تنفسی
- آرتروز
- ناباروری
چگونه از چاقی مفرط می توان پیشگیری کرد؟
با انتخاب شیوه درست زندگی می‌توان از افزایش وزن جلوگیری کرد. انجام فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی، شنا یا دوچرخه‌سواری هر روز ۲۰ تا ۳۰ دقیقه می‌تواند به تناسب اندام شما کمک کند.
غذاهای مغذی مانند میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات و پروتئین‌های بدون چربی را زیاد بخورید و سعی کنید غذاهایی با چربی و کالری بالا را کمتر مصرف کنید. اگر دچار چاقی مفرط هستید و به دنبال راهی برای خلاصی از این وضعیت هستید، بهتر با در درجه اول با یک متخصص تغذیه مشورت کنید.
کلام پایانی
اگر شاخص توده بدنی شما بالاتر از ۳۰ و یا مساوی ۳۰ باشد، به چاقی مفرط مبتلا هستید. این بیماری عوارض بسیاری برای شما ایجاد می‌کند و شما را مستعد ابتلا به بیماری‌های مختلف می‌کند. یکی از اصلی‌ترین مسائلی که ممکن است با چاقی مفرط برای شما ایجاد شود، بیماری‌های قلبی و عروقی و دیابت است. برای درمان چاقی مفرط بهتر است به دکتر تغذیه برای دریافت رژیم مناسب مراجعه کنید.
همچنین می‌توانید مقاله چه موادی قاتل چربی هستند؟ را نیز مطالعه کنید.
